T́m hi?u nguyên nhân và tri?u ch?ng v? b?nh t?c ph?i măn tính
di?u tr? ph?i t?c ngh?n măn tính - B?nh ph?i t?c ngh?n m?n tính là tên g?i chung {m?t nhóm|m?t s?|m?t s? ngu?i|nhi?u ngu?i} b?nh ? ph?i do t?c ngh?n thông khí.Theo d?nh nghia c?a GOLD 2003 b?nh ph?i t?c ngh?n măn tính là m?t b?nh bi?u hi?n {b?i v́|b?i|v́ th?} s? gi?i h?n luu lu?ng không khí trong các du?ng hô h?p, s? gi?i h?n này không h?i ph?c hoàn toàn. Ph?n l?n các b?nh này là do hút thu?c lá, nhung {m?t nhóm|m?t s?|m?t s? ngu?i|nhi?u ngu?i} nh? do {nguyên nhân|nguyên do|lư do|t?i sao} khác nhu hít ph?i d?c t? hay b?i hóa h?c, ô nhi?m. {m?t nhóm|m?t s?|m?t s? ngu?i|nhi?u ngu?i} tru?ng h?p nhi?m b?nh {không rơ|không bi?t} {nguyên nhân|nguyên do|lư do|t?i sao} - có th? do b?m sinh. Theo k?t qu? {nghiên c?u|nghâm c?u} du?c th?c hi?n trên g?n 2.600 ngu?i ? Hà N?i nam 2005, 6,8% s? ngu?i trên 40 tu?i b? b?nh ph?i t?c ngh?n m?n tính. T?i Khoa Hô H?p B?nh vi?n B?ch Mai, s? {b?nh nhân|ngu?i b?nh} n?i trú di?u tr? can b?nh này chi?m 26%. B?nh ph?i t?c ngh?n m?n tính {gây|gây nên} t? vong r?t cao, ch? d?ng sau b?nh m?ch vành, ung thu và tai bi?n {m?ch máu|du?ng huy?t} năo. [1] Nh?ng b?nh di?n h́nh c?a d?ng viêm ph? qu?n tr? em m?n tính: - Viêm ph? qu?n m?n - Khí th?ng Các y?u t? nguy co - Hút thu?c lá là y?u t? nguy co {gây|gây nên} b?nh ph?i t?c ngh?n măn tính hàng d?u. Ngu?i hút thu?c d? b? b?nh ph?i t?c ngh?n măn tính g?p 10 l?n hon ngu?i không hút thu?c. 80-90% {b?nh nhân|ngu?i b?nh} b?nh ph?i t?c ngh?n măn tính có hút thu?c. G?n 50% nh?ng ngu?i hút thu?c lâu dài s? b? b?nh ph?i t?c ngh?n măn tính (hút >20gói nam th́ nguy co b? COPD là r?t cao). Hút thu?c lá th? d?ng cung là y?u t? nguy co {gây|gây nên} b?nh. {chú ư|d? ư} ch?a viêm ph? qu?n măn tính nh?t là {ph? n?|phái n?} hút thu?c lá trong khi có thai nó ?nh hu?ng không nh?ng ph?i và s?c kho? c?a ngu?i m? mà c̣n ?nh hu?ng r?t l?n d?n s? tru?ng thành c?a ph?i con. - Ô nhi?m môi tru?ng: Ô nhi?m môi tru?ng trong nhà v?i khói ḷ su?i, khói b?p rom, r?, c?i, than... {gây|gây nên} nên kho?ng 20% các tru?ng h?p b?nh ph?i t?c ngh?n măn tính trên {th? gi?i|qu?c t?} . Ô nhi?m không khí v?i khói c?a các nhà máy, khói c?a các d?ng co giao thông, khói, b?i ngh? nghi?p cung là các y?u t? nguy co {gây|gây nên} b?nh. - Các y?u t? khác: Thi?u a1-antitrypsin là y?u t? di truy?n du?c xác d?nh ch?c ch?n {gây|gây nên} b?nh ph?i t?c ngh?n m?n tính. Tang tính ph?n ?ng c?a ph? qu?n cung là y?u t? nguy co làm {phát tri?n|ti?n tri?n} b?nh ph?i t?c ngh?n măn tính.[2] Co ch? sinh b?nh - B?nh PTNMT có {liên quan|liên d?i} d?n ph?n ?ng viêm và các yêu t? nguy co:khói thu?c lá,khí d?c khi vào {du?ng d?n|du?ng truy?n} khí th́ chính các khí này kích thích d?i th?c bào và các t? bào thu?ng b́ ti?t ra các TNF alpha và các ch?t trung gian {gây|gây nên} viêm nhu IL8...Cho nên ph?n ?ng viêm trong b?nh này {chính là|dó là} dáp ?ng b?o v? c?a du?ng hô h?p tru?c {Nh?ng tác|nhi?u tác} d?ng c?a khói thu?c và các ch?t d?c khác. - Thi?u alpha1 antiytripsin: {Dây là|dó là} m?t ch?t ?c ch? {m?t nhóm|m?t s?|m?t s? ngu?i|nhi?u ngu?i} protein nhu là neutrophile elastase làm gia tang nguy co {gây|gây nên} khí ph? th?ng; elastin là m?t thành ph?n chính c?a thành ph? bào b? hu? {b?i v́|b?i|v́ th?} neutrophile elastase. S? m?t quân b́nh gi?a proteinase và antiproteinase n?i sinh có th? {gây|gây nên} nên s? phá hu? ph?i và có th? x?y ra do s? {suy gi?m|gi?m sút} ho?t tính c?a antiproteinase do stress {oxy|khí oxy} hoá, do thu?c lá và có th? do nh?ng y?u t? nguy co khác c?a b?nh ph?i t?c ngh?n măn tính. Sinh lư b?nh - S? gi?i h?n luu lu?ng khí th? trong b?nh ph?i t?c ngh?n măn tính thu?ng không h?i ph?c và ch? có {m?t nhóm|m?t s?|m?t s? ngu?i|nhi?u ngu?i} ít {có kh? nang|có ti?m nang|có co h?i} h?i ph?c do hi?n tu?ng tái c?u trúc l?i {gây|gây nên} xo hoá và h?p du?ng th? nh?. Nh?ng v? trí thu?ng x?y ra là các ti?u ph? qu?n hay {m?t nhóm|m?t s?|m?t s? ngu?i|nhi?u ngu?i} các ph? qu?n có du?ng {kính|ki?ng} du?i 2mmm. Chính chúng {gây|gây nên} ra kháng l?c du?ng th? (tang > 2l?n so v?i b́nh thu?ng) cho nên khi do {Ch?c nang|tính nang} hô h?p th́ ta có FEV1 và FEV1/FVC gi?m. Trong {Th?c t?|Th?c t?i|hi?n t?i} {Di?u này|Di?u dó} ch?ng t? có s? gi?i h?n luu lu?ng khí. Cung chính s? tang kháng l?c du?ng th? này chúng tang s? lu?ng phá hu? các t? bào, tang khí ph? th?ng - T?n thuong và khí ph? th?ng {gây|gây nên} nên s? m?t cân b?ng gi?a t? tu?i máu và thông khí cho nên nó {d?n d?n|dem d?n} thi?u oxi máu, lúc d?u ch? thi?u oxi máu khi g?ng s?c, {Sau dó|Ti?p theo} ti?n tri?n n?ng d?n {d?n d?n|dem d?n} thi?u oxi máu c? khi ngh? ngoi. - Tang áp ph?i và tâm ph? m?ng. {Tri?u ch?ng|Hi?n tu?ng} di?u tr? ph?i t?c ngh?n măn tính {Tri?u ch?ng|Hi?n tu?ng} c?a ph?i t?c ngh?n măn tính {phát tri?n|ti?n tri?n} ch?m. Nh?ng {Tri?u ch?ng|Hi?n tu?ng} d?u tiên có v? nh?, {b?nh nhân|ngu?i b?nh} thu?ng cho r?ng {Dây là|dó là} chuy?n không dáng {quan tâm|chú ư} : - Ho - khi d?u vào {bu?i sáng|bu?i sáng s?m|sáng s?m} , {Sau dó|Ti?p theo} {Lâu d?n|d?n d?n|lâu lâu} ho nhi?u l?n su?t ngày dêm - Ho ra dàm - lúc d?u ít, loăng, càng v? sau càng d?c, khó kh?c lên - Khó th? - lúc d?u ch? th?nh tho?ng. Khi b?nh n?ng, ngu?i b?nh luôn luôn th?y khó th?, không di chuy?n du?c - nhi?u tru?ng h?p ph?i dùng m?t n? th? ôxy tru?ng k? - Th? kḥ khè hay nhu hen suy?n - do ph? nang b? sung và dàm làm ngh?n - M?t nh?c, thi?u s?c - Ng?c b? nén - Viêm ph?i Phân lo?i giai do?n lâm sàng theo GOLD 2003 1. Giai do?n 0: Nh?ng cá th? mang nh?ng yêu t? nguy co c?a b?nh. 2. Giai do?n I: Ho măn tính và kh?c dàm - Nh?ng {Tri?u ch?ng|Hi?n tu?ng} này có th? t?n t?i r?t {bao nhiêu nam|nhi?u nam|m?y ch?c nam} tru?c khi có các d?u hi?u c?a gi?i h?n luu thông khí và thu?ng {b?nh nhân|ngu?i b?nh} không d? ư nh?ng {Tri?u ch?ng|Hi?n tu?ng} này 3. Giai do?n II: Giai do?n này {b?nh nhân|ngu?i b?nh} thu?ng có {Tri?u ch?ng|Hi?n tu?ng} khó th? khi g?ng s?c và {Dây là|dó là} giai do?n {b?nh nhân|ngu?i b?nh} thu?ng du?c ch?n doán là b?nh ph?i t?c ngh?n măn tính. 4. Giai do?n III, IV: {Tri?u ch?ng|Hi?n tu?ng} khó th? ngày càng n?ng thêm và x?y ra {thu?ng xuyên|liên t?c} hon..khi ngh? ngoi. {Dây là|dó là} giai do?n {có th? có|có th?} nh?ng bi?n ch?ng Phân d? tr?m tr?ng c?a b?nh theo lâm sàng 1. D?t b?c phát nh?: m?t trong các {Tri?u ch?ng|Hi?n tu?ng} - {nhi?m trùng|nhi?m khu?n|nhi?m vi khu?n} du?ng hô h?p trên - S?t {không rơ|không bi?t} {nguyên nhân|nguyên do|lư do|t?i sao} - Ho tang và khi khám ph?i {có kh? nang|có ti?m nang|có co h?i} nghe du?c rale rít 2. D?t b?c phát v?a có 2 trong ba {Tri?u ch?ng|Hi?n tu?ng} 3. D?t b?c phát n?ng có 3 {Tri?u ch?ng|Hi?n tu?ng}